Shockwave-therapie bij paarden
ESWT (Extracorporal Shock Wave Therapy) of kortweg 'Shockwave' of Schokgolftherapie is een techniek die al enkele decennia beschikbaar is in de humane geneeskunde. Tien jaar geleden werd het dé beloftevolle techniek genoemd om zowat alle problemen op te lossen... Uiteraard is ESWT van deze troon gevallen, maar voor specifieke toepassingen blijft het onmisbaar. Binnen de humane geneeskunde wordt ze tot op de dag van vandaag gebruikt als niet-invasieve techniek om nierstenen te verbrijzelen (lithotripsie).
Toepassing
Binnen de paardengeneeskunde gebruiken we schokgolftherapie ter behandeling van orthopedische problemen zoals peesblessures en aanhechtingspathologieën van pezen (tenniselleboog, hielspoor). ESWT wordt nogal eens op meer plaatsen op het paardenlichaam ingezet, maar van andere dan bovengenoemde toepassingen is het effect is niet altijd bewezen en zijn de resultaten niet éénduidig.
Niet eenvoudig
De kunst van ESWT is tweeledig:
- Zoals bij alle behandelingsvormen, is het een kunst om de juiste techniek bij de juiste patiënt met de ‘juiste blessure’ te gebruiken. Niet alle blessures zijn zomaar geschikt om behandeld te worden met ESWT.
- Ook is het geen sinecure om de energie op de juiste plaats te deponeren. Het focusgebied is immers slechts enkele mm³ groot. De kundigheid en echografische precisie van de operator is dus van primordiaal belang.
Conclusie: ESTW is een waardevolle techniek indien ze gebruikt wordt op de juiste plaats, op het juiste moment en met de juiste intensiteit.
Soorten shockwave-toestellen
Er bestaan 2 types ESWT-toestellen:
1) Gefocusseerd
Toestellen die gefocusseerde schokgolven produceren, deponeren de opgewekte energie op 1 punt (= focus). Hierdoor is de energie die toegediend wordt per mm3 veel groter dan bij een ESWT-toestel van het radiale type. De diepte van het 'focusgebied kan gekozen worden. Deze techniek is vergelijkbaar met de methode om nierstenen te verbrijzelen.
Er zijn drie manieren om gefocusseerde schokgolven voor ESWT op te wekken:
- Elektro-hydraulisch (EH): Een vonk springt over tussen twee elektroden in een waterbad (in de behandelkop). Hierdoor verdampt het water rond de elektroden en ontstaat een gasbel. Deze gasbel zet uit en implodeert waardoor een schokgolf ontstaat. Door middel van een elliptische spiegel worden de schokgolven gefocust.
- Elektro-magnetisch (EM): Een elektrische lading wordt door een spoel in de behandelkop geleid waardoor een snel variërend magnetisch veld ontstaat. Tegenover de spoel ligt een metalen membraan met een tegengesteld magnetisch veld. Dit metalen membraan wordt door het magnetisch veld van de spoel met een grote snelheid van de spoel wegbewogen. Zo ontstaan er golven in de omliggende vloeistof. Deze golven worden gefocust door middel van een akoestische lens waardoor schokgolven ontstaan.
- Piëzo-elektrisch (PE): Piëzokristallen die in de met water gevulde behandelkop zijn aangebracht, worden onder invloed van een elektrische spanning vervormd, waardoor een golf ontstaat in het water. De vorm van de bol zorgt ervoor dat de golven worden gefocust en schokgolven ontstaan. Bij EquiSound gebruiken we dit type van ESWT.
2) Radiaal
Schokgolven geproduceerd door een pneumatische hamer worden radiaal uitgezonden. Dit betekent dat de intensiteit van de schok het hoogste is aan het oppervlak (de huid) en verder weg van de hamer, steeds lager wordt. De schokgolven divergeren. Dit type van ESWT is geschikt voor de behandeling van oppervlakkige structuren. De behandeling van diepe structuren is moeilijker omdat de schokgolven veel energie verliezen alvorens ze arriveren op “the place to be". Door sommigen wordt in vraag gesteld of dit type toestel echt beschouwt kan worden als een ESTW-toestel, dan wel als pneumatisch hamer.
Biologische effecten van ESWT
1) Beïnvloeding van pijnsensatie
ESWT zou een pijndempend effect hebben en tot hyperstimulatie analgesie leiden. Dit houdt in dat door overstimulatie van de behandelde plek, er geen pijnsignalen meer doorgegeven worden naar de hersenstam.
2) Weefselregeneratie
Een tweede hypothese is dat ESWT een positief effect heeft op weefselregeneratie door:
- De toename van neovascularisatie in de pees-bot overgang.
- Het opwekken van groeifactoren zoals vasculo-endothelial growth factor (vegf).
- Het stimuleren van de collageenproductie en het afvoeren van beschadigd collageen, wat resulteert in een verhoogde matrix-turnover.
- Het beïnvloeden van stamcelmigratie en -proliferatie via mechanotransductie.
- De stijging in de celpermeabiliteit. De stimulatie van de celdeling.
3) Destructie calcificaties
Ten derde zou ESWT calcificaties in de pees vernietigen. Deze hypothese sluit aan bij de werking van lithotripsie, waarbij de schokgolf (waarschijnlijk door cavitatie als gevolg van de negatieve fase) de niersteen desintegreert. Een aantal onderzoeken toonde aan dat calcificaties in de schouder verdwenen met behulp van ESWT.
Bijwerkingen
Tijdens de ESWT-behandeling kan er pijn optreden op twee plaatsen: op de behandelde plek en op de huid. Pijnsensaties op de behandelde plek als gevolg van schokgolfbehandeling zijn gerelateerd aan de schokgolfintensiteit. Hoe groter het focusgebied, hoe meer pijn wordt ervaren. Pijn op de huid hangt af van de grootte van de lenshoek. Hoe groter de lenshoek, hoe meer energie de schokgolf verspreidt over de huid en hoe minder pijn op de huid wordt ervaren.
Indicaties voor de toepassing van ESWT bij paarden
- Aanhechtingspathologie van pezen en ligamenten
- Degeneratieve processen in pezen en ligamenten